وقتی هیچ طلایی، واقعا طلا نیست؛ آشنایی با آلیاژهای طلا

آلیاژهای طلا در واقع سازنده طلا و جواهراتی هستند که در ویترین مغازه ها و فروشگاه های اینترنتی می بینیم. بله درست است! هیچ طلایی که ما می شناسیم، طلای خالص نیست، بلکه ساخته ای از آلیاژ طلا است.

اما چرا طلا را از طلای خالص(طلای 24 عیار) نمی سازند؟ آلیاژهای طلا از چه فلزاتی ساخته می شوند؟ رنگ های مختلف طلا از چه فلزاتی ساخته شده اند؟ در این نوشته به تمامی سوالات پاسخ می دهیم.

طلای خالص(24 عیار) نرم و انعطاف پذیر است!

طلای خالص یا همان طلای 24 عیار، که از عنصر طلا تشکیل می شود، نرم است و نمی تواند دوام کافی برای طلا و زیورآلات داشته باشد(+). به دلیل نرم بودن طلای خالص، ناچارند با فلزاتی مثل مس، نقره، پلاتین، نیکل و … ترکیب کنند، تا دوام فلز بیشتر شود و برای استفاده مستحکم باشد(+). فلز طلا بسیار چکش خوار است. طلا همچنین انعطاف پذیر است و یک اونس(31.1 گرم طلا) را می توان به 80 کیلومتر (50 مایل) سیم نازک طلایی (قطر 5 میکرون) کشید تا تماس های الکتریکی و سیم اتصال برقرار کند. برای استفاده از طلا باید آن را بصورت آلیاژ درآورد.

آلیاژ طلا چیست؟ آلیاژهای مختلف طلا چطور ساخته می شود؟

به دلیل این نرمی، فلزات دیگری به طلا اضافه می شود و به آن آلیاژ طلا می گویند. آلیاژ(که یک واژه فرانسوی)(فرانسوی: Alliage و به انگلیسی alloy) یا هم‌جوشه، مخلوط فلزی متشکل از یک فلز اصلی که آن را فلز پایه(در اینجا طلا) می‌گویند با یک یا چند عنصر فلزی یا غیرفلزی است. به زبان ساده، آلیاژ، مخلوطی از یک فلز با یک یا چند عنصر دیگر است. برای مثال فولاد، آلیاژ(ترکیبی از) آهن با کربن است، یا برنز، آلیاژی از مس و قلع است.

طلا زرد و مس قرمزرنگ است، تنها فلزات خالصی که رنگی هستند. تمام فلزات دیگر به رنگ سفید یا خاکستری هستند. افزودن مس به طلا باعث قرمز شدن آن و افزودن نقره، روی و هر فلز دیگری طلا را کم رنگ تر می کند. بنابراین، می‌توانیم درک کنیم که طلاهای عیار پایین‌تر، چون می‌توانیم فلزات آلیاژی بیشتری اضافه کنیم، می‌توانند طیف رنگی بیشتری نسبت به طلاهای عیار بالاتر داشته باشند.

می توان گفت رنگ زرد خالص طلا و رنگ مس که تقریبا قرمز است و همچنین نقره، که سفید رنگ است، از اصلی ترین سازندگان رنگ های مختلف طلا هستند. طلا رنگ های مختلفی دارد که بستگی به فلزاتی که در آلیاژ آن بکار رفته است، این رنگ ها فرق می کند. رنگ سفید، رنگ زرد، طلای سبز، رزگلد و … .

بیشتر بدانید: آشنایی با 7 رنگ مختلف طلا از آلیاژهای طلا

جدول زیر رنگ های مختلف طلا و فلزاتی که در آلیاژ آن بکار رفته است را نشان می دهد. برای مثال طبق جدول طلای زرد 22 عیار از 91.67% طلای خالص یا 24 عیار، 5% نقره، 2%مس و 1.33% روی تشکیل می شود.

رنگ طلا و عیار آن	ترکیب آلیاژی آن
طلای زرد(22k عیار)	91.67% طلای خالص
	5% نقره
	2% مس
	1.33% روی
طلای قرمز(18 عیار)	75% طلای خالص
	25% مس
طلای رزگلد(18عیار)	75% طلای خالص
	22.25% مس
	2.75% نقره
طلای صورتی(18عیار)	75% طلای خالص
	20% مس
	5% نقره
طلای سفید(18عیار)	75% طلای خالص
	25% پلاتین یا پالادیوم
طلای سفید(18عیار)	75% طلای خالص
	10% پالادیوم
	10% نیکل
	5% روی
طلای سبز کم رنگ(18عیار)	75% طلای خالص
	17% آهن
	8% مس
طلای سبز نسبتا کم‌رنگ(18عیار)	75% طلای خالص
	25% نقره
طلای سبز کم رنگ(18عیار)	75% طلای خالص
	23% مس
	2% کادمیوم
طلای سبز(18عیار)	75% طلای خالص
	20% نقره
	5% مس
طلای سبز پررنگ(18عیار)	75% طلای خالص
	15% نقره
	6% مس
	4% کادمیوم
طلای آبی(18عیار)	75% طلای خالص
	25% آهن
طلای بنفش	80% طلای خالص
	20% آلومینیوم

آلیاژ طلا از چه فلزاتی تشکیل می شود؟

آلیاژ طلا از فلز پایه طلا و یکی از فلزاتی مثل مس، نقره، پلاتین و … تشکیل می شود. فلزات مختلفی را با طلا می توان ترکیب کرد تا آلیاژ جدیدی بدست آید، که معمولا هر آلیاژ رنگ خاص خود را دارد. همانطور که در بالا نیز گفتیم، مس برای رنگ های مایل به قرمز و طلا برای رنگ های زرد و از نقره نیز برای رنگ دهی سفید استفاده می شود.

روش ترکیب فلزات با طلا به چند روش است که شامل ترکیب اتمی بین فلزات(inner metallic compounds )، آلیاژ و روکش طلا یا آبکاری طلا می شود. با هریک از این روش ها طلا را به رنگ های مختلفی در می آورند.

فلزاتی که با طلا آلیاژ تشکیل می دهند

فلز مس برای ساخت آلیاژ طلا

پر کاربردترین فلزی که با طلا ترکیب می شود و آلیاژ ایجاد می کند، فلز مس(به انگلیسی copper) است. مس به دلیل رنگ قرمز خالصی که دارد، برای تغییر رنگ طلا و جواهر استفاده می شود، برای مثال طلای رزگلد، از مس استفاده می کند. نکته دیگری که مس را برای آلیاژ طلا مناسب می کند، استحکام بخشی این فلز به طلای خام و خالص و پایین آوردن عیار طلا(به معنای استحکام بخشی بیشتر) است. مس نسبت به سایر فلزات ارزان تر و فراوانی زیادی دارد که در صنایع مختلفی از جمله طلا و جواهر استفاده می شود.

فلز نقره برای ساخت آلیاژ طلا

نقره(به انگلیسی Silver) فلز دیگری است که معمولا در آلیاژهای طلا استفاده می شود. نقره بیشتر جنبه رنگ دهی به طلا دارد و به تنهایی نمی‌تواند سبب استحکام طلا شود چراکه خود فلزی نرم و شکننده است. طوری که زیورآلات نقره نیز مانند زیورآلات طلا، صرفاً آلیاژی از نقره هستند که معروف‌ترین آن نقره استرلینگ است. ( نقره استرلینگ از ۹۲.۵ % نقره و ۷.۵ % مس ساخته می‌شود. )

فلز نیکل برای ساخت آلیاژ طلا

نیکل (به انگلیسی (Nickel فلزی مقاوم، چکش‌خوار، براق با ساختار بلورین و مکعبی‌شکل به رنگ سفید و نقره‌ای است. این عنصر پنجمین عنصر شایع روی زمین است و به‌طور گسترده‌ای در پوسته و هسته زمین شکل می‌گیرد.  در ساخت طلاهای سفید بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد البته بهتر است بدانید نیکل در براق شدن طلاهای سفید تاثیر چندانی ندارد، طلاهای سفید را پس از ساخت با رودیوم آبکاری می‌کنند و همین موجب براق شدن آن‌ها می‌شود.  نیکل در طلای سفید معمولا حساسیت پوستی ایجاد می کند که به همین دلیل در طلای سفید نیز کمتر استفاده می شود و بجای آن از فلز پلاتین و تیتانیوم استفاده می شود.

فلز کبالت برای ساخت آلیاژ طلا

کُبالت(به انگلیسی Cobalt) فلزی سفید رنگ مایل به فیروزه‌ای است. مانند نیکل، کبالت تنها در ترکیبات شیمیایی که در پوسته زمین وجود دارد، یافت می‌شود. البته ذخایر کوچکی از آن در آلیاژهای طبیعی آهن در شهاب سنگ موجود است. این عنصر، یک فلز سخت و مقاوم به رنگ نقره‌ای- خاکستری است. از زمان‌های قدیم برای ساخت جواهرات از کبالت‌های آبی استفاده می شده است. کبالت در مجسمه های مصر و مهره های گردنبند ایرانی هزاره ۳ قبل از میلاد کشف شده است. افزودن فلز کُبالت به طلا باعث افزایش درجه سختی آن می‌شود.

فلز پلاتین برای ساخت آلیاژ طلا

پلاتین( به انگلیسی Platinum) از گروه فلزات گرانبها به رنگ سفید-خاکستری، متراکم، رسانا و شکل‌پذیر است و از باارزش‌ترین فلزات گران‌بها محسوب می‌شود(منبع). نام این فلز برگرفته از واژه اسپانیایی پلاتینا به معنی «نقره کوچک» است.

پلاتین کمترین واکنش‌پذیری در بین تمامی فلزات را دارد(حتی از طلا نیز کمتر است و به همین دلیل ارزش آن از طلا بیشتر است) و همچنین مقاومت بسیار بالایی نسبت به خوردگی دارد و حتی در محیط‌های بسیار داغ نیز این ویژگی را حفظ می‌کند. پلاتین به صورت آزاد در طبیعت وجود دارد و معمولاً همراه دیگر فلزهای خانواده پلاتین یعنی پالادیم، روتنیم، رودیم، ایریدیم و اسمیم دیده می‌شود.

مطلب مفید: آشنایی با حلقه پلاتین و قیمت آن

معمولا به دلیل ارزش بیشتر پلاتین نسبت به طلا، آلیاژ این دو خیلی کم ساخته می شود و در صورتی که ساخته شود، قیمت بیشتری نسبت به طلا خواهد داشت.

فلز پالادیوم برای ساخت آلیاژ طلا

پالادیم( به انگلیسی Palladium) فلزی از خانواده‌ی پلاتین است که همانند پلاتین گران قیمت است حتی گاهی اوقات قیمت آن از طلا و پلاتین بیشتر می‌شود و تفاوت آن با پلاتین این است که به صورت خالص یا یک فلز اصلی برای ساخت زیورآلات به کار نمی‌رود و بیشتر یک فلز فرعی برای ساخت آلیاژ طلا و نقره محسوب می‌شود؛ کسانی که به طلای سفید ساخته شده با آلیاژ طلا و نیکل حساسیت دارند می‌توانند از طلای سفید ساخته شده با آلیاژ طلا و پالادیوم استفاده کنند.

فلز تیتانیوم برای ساخت آلیاژ طلا

تیتانیم (به انگلیسی: Titanium) یک عنصر شیمیایی با نماد Ti است. تیتانیم یک فلز براق نقره‌ای رنگ است، و چگالی کم و مقاومت بالایی دارد. این فلز به شدت در برابر خوردگی در آب دریا، تیزاب سلطانی و کلر مقاوم است.

آلیاژ طلا و تیتانیوم یکی از سخت‌ترین آلیاژها است که در صنعت دندان‌پزشکی و پزشکی بسیار مورد استفاده واقع شده است. اما در حین داشتن استحکام بالا از وزن پایینی برخوردار است و به همین دلیل است که در ساخت جواهرات از آن استفاده می‌شود. یکی از معایب این فلز در صنعت زیورآلات حساسیت زا بودن آن است که باعث ایجاد حساسیت روی پوست می‌شود و همه افراد نمی توانند از این آلیاژ طلا استفاده کنند.

فلز روی برای ساخت آلیاژ طلا

روی یا زینک(به انگلیسی: Zinc) عنصری است شیمیایی با علامت اختصاری Zn است. روی فلزی است به رنگ سفید متمایل به آبی که بر اثر رطوبت هوا تیره رنگ می‌شود. روی بعد از آهن، آلومینیوم و مس چهارمین فلز مورد استفاده در دنیا می‌باشد. از موارد استفاده روی می‌توان آلیاژهای مختلف از جمله برنج و فولاد گالوانیزه را نام برد.  . فلز روی مانند نیکل ارزان قیمت است اما برخلاف آن آلرژی‌زا و حساسیت زا نیست، پس اگر به نیکل حساسیت دارید، زیورآلاتی که با آلیاژ طلا و روی ساخته شده‌اند نیز گزینه‌ی خوبی هستند.

سایر فلزات نظیر کادمیوم Cadmium، کروم Chrome، آلمینیوم Aluminum، آهن Iron، گالیوم Gallium و انیدیوم Enidium نیز در آلیاژهای طلا استفاده می‌شود.

خلاصه مطلب آلیاژهای طلا

با انواع آلیاژهای طلا آشنا شدیم و دلیل رنگ های مختلف طلا را فهمیدیم. طلا بدلیل نرمی نمی تواند تبدیل به طلا و جواهر شود، پس با فلزات محکم تر ترکیب می شود تا استحکام بیشتری داشته باشد، به همین نسبت قیمت آن کم می شود. از این ترکیب است که مفهومی به نام عیار طلا ایجاد می شود؛ عیار بیشتر طلا یعنی بیشتر فلز طلا است و مقدار کمتری از سایر فلزات ترکیب شده است، و عیار کمتر طلا یعنی آلیاژ طلا، مقدار بیشتری فلزات دیگر، مثل نقره، و مقدار کمتری طلای خالص دارد.